Capoeira: Brazylijska Sztuka Walki z muzyką w tle – sport, kultura, pasja!

 

Co to jest capoeira?

Capoeira to brazylijska sztuka walki, będąca połączeniem elementów tańca, akrobatyki i muzyki. Powstała w XVIII i XIX wieku wśród afrykańskich niewolników przywiezionych do Brazylii. Dzięki swojemu unikalnemu charakterowi, nie tylko stała się formą samoobrony, ale również narzędziem wyrażania tożsamości kulturowej i społecznej. Capoeira spośród innych sztuk walki wyróżnia się dynamizmem i taneczną płynnością ruchów.

stara rycina przedstawiająca dwóch niewolników afrykańskich w brazylii grających capoeira a w tle dwóch niewolników obesrwujących ich oraz żołnierz portugalski na tle krajobrazy wioski, drzew i lekko zachmurzonego nieba

fot. Augustus Earle/domena publiczna

Historia Capoeira

Capoeira wyrosła na bazie tradycji afrykańskich niewolników w Brazylii oraz folklorystycznych elementów charakterystycznych dla Indian południowoamerykańskich. Pierwotnie była zakazana przez władze kolonialne, ponieważ była postrzegana jako forma buntu. Jednak niewolnicy maskowali swoje treningi, nadając im formę tańca. Elementy realnej walki i samoobrony takie jak kopnięcia oraz obalenia ukryli pod płaszcze akrobatycznych ewolucji i niemal tanecznej gry (z port. jogo de capoeira). Z biegiem czasu, capoeira przekształciła się w pełnoprawną sztukę walki, z własnymi zasadami, technikami i tradycjami.

historyczna rycina przedstawiająca sceny z codziennego życia niewolników afrykańskich w brazylii a dwójka z nich gra capoeira na tle białych domów palmy oraz wzgórza zwieńczonego budynkiem i błękitnego nieba

fot. Johann Moritz Rugendas /domena publiczna

Najbardziej popularne style Capoeira

Capoeira Regional

Capoeira Regional to styl, który został zmodernizowany i sformalizowany przez Mestre Bimbę w latach 30. XX wieku. Charakteryzuje się bardziej sportowym podejściem, z naciskiem na efektywność technik walki. Regional jest szybszy i bardziej dynamiczny w porównaniu do innych stylów.

Capoeira Angola

Capoeira Angola, z kolei, jest stylem, który zachowuje tradycyjne elementy i rytuały. Rozwinięta przez Mestre Pastinhę, kładzie większy nacisk na grę blisko ziemi, strategiczne ruchy oraz interakcję między graczami. Angola jest wolniejsza i bardziej skupiona na narracji ruchu.

 

Znani Mestres Capoeira

Mestre Bimba - Manoel dos Reis Machado

Mestre Bimba

Manoel dos Reis Machado, znany jako Mestre Bimba, jest jednym z najważniejszych postaci w historii capoeira. Uznawany za ojca stylu Capoeira Regional, wprowadził formalny system nauczania i treningu, który zrewolucjonizował tę sztukę walki. Mestre Bimba założył pierwszą akademię capoeira w Salvadorze, Bahia, co przyczyniło się do legalizacji i popularyzacji capoeira w całej Brazylii.

Źródło zdjęcia: https://en.wikipedia.org/wiki/Manuel_dos_Reis_Machado#/media/File:Mestre_Bimba.jpeg

Mestre Pastinha Vicente Ferreira Pastinha

Mestre Pastinha

Vicente Ferreira Pastinha, znany jako Mestre Pastinha, jest ikoną stylu Capoeira Angola. Jego akademia w Salvadorze stała się miejscem pielęgnowania tradycji i kultury capoeira. Mestre Pastinha kładł duży nacisk na filozofię, etykę i duchowy wymiar capoeira, przekazując te wartości swoim uczniom.

Źródło zdjęcia: https://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Ferreira_Pastinha#/media/File:Mestre_Pastinha.jpg

Instrumenty i Bateria w Capoeira

Bateria to zespół instrumentów towarzyszących grze capoeira, które odgrywają kluczową rolę w określaniu rytmu i tempa gry odbywającej się kręgu – roda. To właśnie w roda odbywa się jogo de capoeira, czyli gra. Swoisty „pojedynek” na spryt dwóch capoeiristas. Poza grą jej głównym elementem jest orkiestra – bateria oraz śpiew. Najważniejsze instrumenty w bateria to:

  • Berimbau Gunga: Największy i o najniższym dźwięku berimbau, ustala podstawowy rytm.
  • Berimbau Médio: Średni berimbau, który uzupełnia rytm grany przez gunga.
  • Berimbau Viola: Najmniejszy i o najwyższym dźwięku berimbau, dodaje ornamenty i urozmaicenia do rytmu.
  • Pandeiro: Rodzaj tamburynu, który dodaje perkusyjny akcent.
  • Agogô: Instrument złożony z dwóch dzwonków, które tworzą dźwięk poprzez uderzanie w nie.
  • Reco-reco: Instrument perkusyjny złożony z żebrowanej powierzchni, po której przeciąga się kijem, tworząc charakterystyczny dźwięk.

pięć berimbaus o różnych wielkości cabacas razem z baqueta i caxixi leżące na piaszczystej brązowej ziemii rzucające na nią cienie

Roda de Capoeira (z port. krąg) na Liście Dziedzictwa kultury UNESCO

Roda de Capoeira, czyli krąg, w którym rozgrywana jest capoeira, została wpisana na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO w 2014 roku. To uznanie podkreśla znaczenie Capoeira jako żywej tradycji kulturowej, która łączy elementy m.in. sztuki walki, muzyki, tańca i folkloru.

ciemnoskóra krótkowłosa kobieta wykonująca kopniecie podczas gry capoeira w roda a wokół dzieci oglądające wydarzenie ze schodów i balkonu a dookoła dzieci trenujące capoeira wszyscy kobieta ma na abada logo unicef

Źródło zdjęcia: https://www.unicef.org/drcongo/en/stories/healing-advancing-rhythm-capoeira

Ceremonie batizado i troca de cordas oraz gradacja/stopnie w Capoeira

Ceremonia Batizado

Ceremonia batizado jest jednym z najważniejszych wydarzeń w życiu każdego adepta capoeira. To uroczystość, podczas której nowi uczniowie otrzymują swoje pierwsze stopnie, zwane cordas (sznury). Batizado, co dosłownie oznacza „chrzest”, jest momentem oficjalnego włączenia ucznia do społeczności capoeira. W trakcie ceremonii, uczniowie uczestniczą w pokazach, grają z bardziej doświadczonymi capoeiristas, a na koniec otrzymują swoje pierwsze sznury. Jest to również okazja do spotkania z mistrzami i innymi członkami społeczności capoeira.

Ceremonia Troca de Cordas

Ceremonia troca de cordas to uroczystość, podczas której uczniowie otrzymują kolejne stopnie (cordas) za swoje postępy i osiągnięcia w capoeira. Stopnie są przyznawane na podstawie umiejętności technicznych, wiedzy o historii i tradycji capoeira, a także zaangażowania w społeczność. Podobnie jak w przypadku batizado, troca de cordas jest pełna muzyki, gry i pokazów. Uczniowie demonstrują swoje umiejętności, grając z innymi uczestnikami, a na koniec otrzymują nowe sznury, symbolizujące ich rozwój i awans w hierarchii capoeira.

Gradacja w Capoeira

Gradacja w capoeira jest systemem, który odzwierciedla poziom zaawansowania i doświadczenia uczniów. Stopień „wtajemniczenia” ucznia (z port. aluno) w danej szkole określany jest kolorem sznura (z port. corda). Istnieje kilka różnych systemów gradacji, które mogą się różnić w zależności od szkoły czy grupy capoeira, ale większość z nich opiera się na systemie kolorowych sznurów (cordas). W typowym systemie gradacji, uczniowie zaczynają od białego sznura, a następnie przechodzą przez kolejne stopnie, aż do najwyższego poziomu, który często jest oznaczony kolorem złotym lub czarnym. Każdy stopień symbolizuje nie tylko umiejętności fizyczne, ale także głębsze zrozumienie filozofii i kultury capoeira.

Ceremonie batizado i troca de cordas oraz system gradacji są nieodłącznymi elementami capoeira, które wspierają rozwój uczniów i wzmacniają więzi w społeczności. Poprzez te ceremonie, capoeira przekazuje wartości takie jak szacunek, dyscyplina i wspólnota, kontynuując tradycję, która przetrwała wieki.

końcówki dziewiciu sznurów cordas w capoeira w kolorach białym, ciemnożółtym, pomarańczowym, czerwonym, granatowym, zielonym, fioletowym, brązowym i czarnym na szaro białym gradientowym tle

Grafika bazująca na zdjęciu źródłowym: https://pl.pinterest.com/pin/395964992211496198/

Zapisy na treningi oraz wydarzenia sportowe

Capoeira to nie tylko sztuka walki, ale również forma wyrażania kultury, historii i część tożsamości mieszkańców Brazylii. Jej unikalność i bogactwo sprawiają, że jest fascynującym tematem dla każdego miłośnika sztuk walki i kultury afro-brazylijskiej.

Capoeira w Polsce jest już obecna od końca lat 90-ych XX wieku. Zapraszamy do sekcji Capoeira w Krakowie. Oferujemy Ci przyjazną i zdrową atmosferę oraz całą masę dobrej zabawy. Oprócz tego ogromną dawkę sportowych wrażeń, dobrą kondycję, poprawę sylwetki, styczność z językiem portugalskim oraz satysfakcję z własnego rozwoju (oczywiście jeśli tylko Twoja uwaga i działania będą skupiać się na treningu 🙂) . Podczas zajęć masz okazję trenować z wykwalifikowanymi instruktorami mianowanymi przez prezesa Światowej Federacji Capoeira (World Capoeira Federation) Mestre Paulão Ceará. Trenerzy przybliżą Ci wszystko co powinieneś wiedzieć rozpoczynając swoją przygodę z nowoczesną Capoeira. Ponadto członkowie naszej sekcji organizują oraz biorą udział w wielu eventach, warsztatach i pokazach na terenie naszego kraju i za granicą. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, zrobisz to właśnie na naszej stronie.

Treningi Capoeira w krakowskiej sekcji Grupo Capoeira Brasil:

  • Treningi Capoeira dla młodzieży
  • Treningi Capoeira dla dorosłych
  • Treningi Capoeira dla dorosłych po 40-tce

 

Filmy dokumentalne o Capoeira:

 

Źródła:

  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Capoeira
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Berimbau
  • Assunção, M. R. (2005). Capoeira: A History of an Afro-Brazilian Martial Art. Routledge.
  • Downey, G. (2005). Learning Capoeira: Lessons in Cunning from an Afro-Brazilian Art. Oxford University Press.
  • UNESCO. (2014). https://ich.unesco.org/en/RL/roda-de-capoeira-00892
  • https://www.unicef.org/drcongo/en/stories/healing-advancing-rhythm-capoeira
  • https://www.capoeira.ws/
  • https://www.capoeira.ws/news/wcf-elects-new-president-and-chair-of-council-of-masters/
  • https://en.wikipedia.org/wiki/World_Capoeira_Federation
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Brazylia
  • https://ciekawostkihistoryczne.pl/2024/04/06/jak-powstala-capoeira/
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Manuel_dos_Reis_Machado
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Ferreira_Pastinha
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Manuel_dos_Reis_Machado#/media/File:Mestre_Bimba.jpeg
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Ferreira_Pastinha#/media/File:Mestre_Pastinha.jpg
  • https://pl.pinterest.com/pin/395964992211496198/
  • https://www.youtube.com/watch?v=NhrSIxqDSEw&list=PLvtcvk7fNf52ng7_6-nI7rmCHc5RrOJco
  • https://www.youtube.com/watch?v=AOZhyOtELhE&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid
  • https://www.youtube.com/watch?v=EHnPkKZxcmQ&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=5
  • https://www.youtube.com/watch?v=DXFJv55Xan0&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=3
  • https://www.youtube.com/watch?v=zIxJXV1o-tU&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=8
  • https://www.youtube.com/watch?v=HD2PPxL6-j8
  • https://www.youtube.com/watch?v=fhF1zKYy9LY&list=PLvtcvk7fNf52ng7_6-nI7rmCHc5RrOJco&index=122
  • https://www.youtube.com/watch?v=JOuKaojuePg&list=PLvtcvk7fNf52ng7_6-nI7rmCHc5RrOJco&index=56
  • https://www.youtube.com/watch?v=cgjccydKx0M&list=PLvtcvk7fNf52ng7_6-nI7rmCHc5RrOJco&index=95
  • https://www.youtube.com/watch?v=l8bMLXbBEjY&list=PLvtcvk7fNf52ng7_6-nI7rmCHc5RrOJco&index=24
  • https://www.youtube.com/watch?v=CaSVLOqh3pI&list=PLvtcvk7fNf52ng7_6-nI7rmCHc5RrOJco&index=37
  • https://www.youtube.com/watch?v=AOZhyOtELhE&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=3
  • https://www.youtube.com/watch?v=TsWlRAkg5no&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=9
  • https://www.youtube.com/watch?v=-unP_tdBiKI&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=10
  • https://www.youtube.com/watch?v=YyMqW7x31e4&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=11
  • https://www.youtube.com/watch?v=aowrcvjJ5uE&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=14
  • https://www.youtube.com/watch?v=Q5ifiGZ0nP8&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=17
  • https://www.youtube.com/watch?v=TSgMoQdzuak&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=22
  • https://www.youtube.com/watch?v=mMYGYBNDxSY&list=PL5kYf8t9GHw_LHOiwidrmf00L3ZASpIid&index=23
  • https://www.youtube.com/watch?v=9xSMthjWTjg

 

Autorzy/Redaktorzy:

 

autorzy ewa mao pe lada grupo capoeira brasil kraków

Ewka (Mão-pelada)

Trenuje Capoeira w Grupo Capoeira Brasil od 2014 roku. Posiada stopień laranja.
Na co dzień zajmuje się designem i ogólnie pojętą działalnością artystyczną. Interesuje się popkulturą, gamingiem i szopami, a jej istotnym hobby jest tworzenie charakteryzacji rodem z horroru .

 

autorzy maciek castorzinho grupo capoeira brasil kraków

Maciek (Instrutor Castorzinho)

Z Capoeira związany od 2006 roku. Posiada stopień instrutor (corda verde – granatowy sznur). Redaktor prowadzący nieistniejącego już serwisu Capoeira24. Organizator i uczestnik wielu pokazów, warsztatów i eventów Capoeira. Z wykształcenia nauczyciel historii i WOS oraz renowator zabytków architektury. Z zainteresowania fan piłki nożnej, sportów walki, digital marketingu i Jurassic Park. Na co dzień prowadzi własną działalność jako specjalista SEO dbający o wysokie pozycje serwisów internetowych w Google.